Na te i inne pytania odpowiedzą prelegenci Farmy Inwencji – wydarzenia, którego zamysłem jest wspieranie innowacyjności i kreatywności. Marek Staniszewski, organizator imprezy, a od niedawna chief strategy officer w Havas Worldwide, opowiada o tym czym jest w istocie innowacja i jakie czynniki sprzyjają jej rozwojowi.
Jak według Pana należy dziś definiować pojęcie innowacji?
Częstotliwość wykorzystywania określeń: „innowacyjne”, „innowacje”, szczególnie w komunikacji marketingowej, nie tyle je zdewaluowała, co znacznie zmieniła ich znaczenie. Choć innowacja nadal oznacza jakąś ważną zmianę czy nowatorskie rozwiązanie, to coraz częściej staje się synonimem drobnych, codziennych pomysłów, które np. usprawniają życie i pracę zwykłych ludzi.
Taka redefinicja to, w mojej opinii, część procesu „oswajania się” z pojęciem innowacji. Dzięki temu innowacyjne rozwiązania nie są już tylko zaawansowanymi wynalazkami tworzonymi przez wybranych czy też dostępnymi dla nielicznych. Dzisiejsze rozumienie innowacji pozwala każdemu z nas czerpać z niej korzyści i co ważniejsze samemu stawać się innowacyjnym.
Hasłem przewodnim wydarzenia jest zdanie: „Inspiracja przychodzi z zewnątrz”. Jak istotne Pana zdaniem w procesie kreatywnym są czynniki wypływające właśnie z obserwacji i wyciągania wniosków, z doświadczeń innych ludzi?
Przy dużym zapotrzebowaniu na nowatorskie pomysły, zmiana otoczenia i kontekstu myślenia jest kluczowa. Wyjście poza szablon jest niezbędne dla ćwiczenia umiejętności kreatywnego myślenia. Często obserwacja zjawisk i mechanizmów pozornie niezwiązanych z naszym zadaniem, może stanowić podstawę do pracy nad twórczym rozwiązaniem.
Wiele wskazuje na to, że istnieje coś takiego jak „natura odkrywcza” – wszędzie, gdzie dochodzi do znalezienia jakiegoś nowego rozwiązania okazuje się, że podejmowane są podobne działania – niezależnie czy w grę w chodzi twórczość artystyczna, literacka, filozoficzna czy też naukowa.
Próba zrozumienia w jaki sposób inni rozwiązywali problem lub tworzyli nową wartość – nawet w dziedzinie na co dzień nam odległej i obcej może stanowić doskonałą inspirację. Zmiana kontekstu, perspektywy, spojrzenie na problem z zupełnie odmiennej strony to istotny warunek innowacyjności. Pozwala to również uwolnić umysł od hamulców i ograniczeń – analizując to, w jaki sposób inni dokonywali odkrycia w zupełnie innym obszarze łatwiej dostrzegamy naturę samego procesu tworzenia.
Analiza doświadczeń innych jest bardzo istotna przy tworzenia własnych pomysłów. Niestety często na takie wyciąganie wniosków i szukanie przykładu u innych brakuje nam po prostu czasu lub cierpliwości.
Czy dzisiejsze czasy sprzyjają Pana zdaniem kreatywności, czy wręcz przeciwnie, ilość środków masowego przekazu ją niekiedy hamuje?
Rzeczywiście żyjemy w środowisku hiper-konkurencyjnym i przesyconym informacjami. Prawdziwą sztuką staje się ich selekcjonowanie i wartościowanie. Dostępność do niemal nieograniczonych zasobów informacji i możliwość łatwego kontaktu czy kooperacji to z kolei duże plusy współczesnej rzeczywistości medialnej i komunikacyjnej.
Czasami ciężko jest zaistnieć z nowym pomysłem lub pojawia się opinia „wszystko już było”. Jestem jednak przekonany, że innowacyjne pomysły mają szansę pojawić się wszędzie, choć z pewnością ciągłe siedzenie za biurkiem czy w sali konferencyjnej nie pomaga w ich kreowaniu. Do twórczego myślenia są potrzebne przestrzeń, dystans, zmiana kontekstu myślenia i pracy nad danym rozwiązaniem, a czasami nawet zmiana samego otoczenia.
Czy Pana zdaniem kreatywności można się nauczyć?
Jak najbardziej. W zasadzie nawet nie tyle trzeba się jej uczyć, co po prostu… przypomnieć sobie. W końcu wszyscy kiedyś byliśmy dziećmi – a to właśnie dziecięca ciekawość, spontaniczność, naiwność i pasja stanowią klucz do inwencji. Później jednak pojawia się równający do poziomu walec edukacji, rutyna, tresura do unikania ryzyka, oryginalności i odmienności. Niestety to właśnie szkoła okazuje się najczęściej pierwszym (i bardzo skutecznym) zabójcą kreatywności.
Zdolność tworzenia czy dokonywania odkryć posiada jednak każdy z nas. Czasem jest to zapomniany i zablokowany potencjał. Zdolność ta zwiększa się w miarę jak uwalniamy się właśnie od przesądów, klisz, nawykowych zachowań.
Jakimi technikami można pobudzić swoją kreatywność?
Moim zdaniem zawsze warto sięgać po heurystyki wynalazcze i eksperymentować z bisocjacją – próbować nakładać na siebie różne, czasem odległe czy wręcz sprzeczne idee i pomysły. Istnieją sprawdzone „chwyty” odkrywcze stymulujące wyobraźnie – takie jak superpozycja, analogie (proste, osobowe, symboliczne), zasada „kruszenia”, substytucja, inwersja itp.
Nie istnieje jednak jakiś zestaw idealny takich technik czy metod. Najważniejsza jest tak jak wspominałem zmiana kontekstu, unikanie schematów – odejście od nawyków, przyzwyczajeń i rutyny. Każde spotkanie, dyskusja czy burza mózgów mogą być efektywne, jeśli odpowiednio wykorzysta się potencjał tkwiący w danej grupie ludzi, solidnie przygotuje się siebie i innych do procesu twórczego.
Dlaczego powstała Farma Inwencji? Jaki jest cel tego przedsięwzięcia?
Chcemy zmienić sposób myślenia o innowacji. Badanie, które przeprowadził dla nas instytut Millward Brown pokazały, że Polacy mają do innowacji raczej obojętny stosunek. Z jednej strony innowacyjność kojarzy im się z nowoczesnością, korzyściami i wyższym statusem społecznym. Z drugiej strony budzi obawy, lęk i wątpliwości czy zostanie właściwie wykorzystania. Dlatego stworzyliśmy swojego rodzaju przestrzeń do dzielenia się wiedzą i wymiany doświadczeń na temat procesu twórczego czy kreatywnego myślenia. Nasza Farma Inwencji to dobra okazja na oswojenie się z innowacją i odnalezienie nowych źródeł inspiracji. Do tego właśnie chcemy przekonać uczestników Farmy.
Prelegentami tego wydarzenia są osoby o różnych doświadczeniach i różnych profesji. Czym kierowaliście się Państwo przy ich wyborze?
Zaprosiliśmy niezwykle ciekawe osobowości, które idealnie odnajdują się w nieschematycznym podejściu do procesu twórczego lub jego badania i rozumienia. Stawiamy przede wszystkim na różnorodność, która umożliwi nam wymianę opinii, doświadczeń, wzajemną inspirację i uczenie się. Stąd wśród gości Jarosław Marek Spychała – twórca metody Lego-Logos czy prof. Michał Jasieński – założyciel Centrum Innowatyki WSB-NLU w Nowym Sączu, ale też Vadim Makarenko – dziennikarz i wykładowca oraz członkowie teatru improwizowanego Grupa Bez Klepki.
Czy planują Państwo kolejne edycje wydarzenia?
Tak, chcielibyśmy by Farma Inwencji stała się wydarzeniem cyklicznym.
Dziękuję za rozmowę.
Rozmawiała: Joanna Jasikowska
Farma Inwencji, 22-24 listopada 2013, Hotel Narvil, Serock
Strona wydarzenia: http://www.farmainwencji.pl/index.php
