Natomiast tego samego przechodnia zapytamy o radio cyfrowe – wzruszy ramionami i powie, że nie wie o istnieniu takowego. Tymczasem 230 milionów mieszkańców ziemi jest już w zasięgu nadawania DAB (Digital Audio Broadcast).
Radio cyfrowe w Europie i na świecie
Obecnie działa około 400 różnych stacji radiowych nadających w technice DAB, stowarzyszonych w swoistych „paczkach” cyfrowych. Testy z emisją DAB prowadzą niemal wszystkie kraje europejskie, lecz czystym i niezakłóconym dźwiękiem jakości CD mogą cieszyć się aktualnie mieszkańcy Australii, Austrii, Belgii, Kanady, Czech, Danii, Finlandii, Francji, Niemiec, Węgier, Irlandii, Włoch, Norwegii, Hiszpanii, Singapuru, Szwecji, Szwajcarii, Tajwanu i Anglii. Mniej lub bardziej zaawansowane testy prowadzone są na wszystkich kontynentach.
W Stanach Zjednoczonych transmisje tego typu też są prowadzone, ale przy użyciu odmiennych standardów. Amerykańska krajowa agencja nadawcza (NAB) nie zgadza się na ujednolicenie ich z europejskimi, mimo że uniemożliwiają one rozwój radiofonii cyfrowej. W tej dziedzinie Ameryka pozostaje daleko w tyle za Europą.
Największym zasięgiem (wśród DAB-ów) szczyci się Digital One, jedyny ogólnokrajowy i komercyjny operator radia cyfrowego na Wyspach Brytyjskich. Według ostatnich informacji pokrywa swoim zasięgiem 78% procent populacji, a w ciągu najbliższych 3 lat chce ten wskaźnik powiększyć do 85%. Przed miesiącem uruchomiono w jego ramach płatny serwis oferujący dodatkowo, tekstowe i graficzne wiadomości oraz dane dotyczące przekazywanej treści (odpowiednik RadioTextu w RDS).
Na wyspach cyfrową paczkę ma również słynna BBC. Dodatkowo, lokalnie do standardowego zestawu pięciu flagowych stacji BBC dołączają lokalne oddziały.
W Niemczech każdy kraj związkowy ma swoją cyfrową stację (tutaj zresztą DAB ma największą liczbę potencjalnych słuchaczy, obejmując swoim zasięgiem wszystkie większe miasta).
Nasi sąsiedzi z południa (a właściwie tylko skromne 12%, mieszkające w Pradze), od 1999 roku ma możliwość odbioru 4 programów państwowego radia. Na razie instalacja jest nadal w fazie testów. Podobnie na Węgrzech, z tym że tu testy rozpoczęto już w 1995 roku.
Mało kto wie, że i Polska zapisała stronę w historii radia cyfrowego. Przez pewien czas Polskie Radio prowadziło testową emisję swojego programu na częstotliwości 105,008 MHz w Warszawie. Nadajnik był usytuowany w centrum miasta i umożliwiał odbiór czterech stacji państwowych. Został zamknięty ze względu na brak kompatybilności elektromagnetycznej ze stacjami nadającymi w paśmie FM.
Technika nadawania
Technologia DAB zakłada istnienie zarówno T-DAB (od ang. terrestial – naziemny) jak i satelitarnego S-DAB. Prowadzone są również próby transmisji z satelitów na niskich orbitach (Low Orbitting Satellite). Ten ostatni sposób przekazu jest jednak niekompatybilny z DAB-em, podobnie jak kilka amerykańskich standardów.
W jednej „paczce” zwanej multipleksem, może znajdować się jednocześnie od 6-ciu programów radiowych. Dźwięk poddawany jest kompresji MPEG 2 layer II. Na jeden strumień normy przewidują pasmo 384 kbps, natomiast niższe bitrate’y są również uwzględnione i obsługiwane przez odbiorniki. W sumie przepustowość osiągana w DAB oscyluje w granicach 2 Mbps.
Dla stacji nadających cyfrowo, europejska norma przewiduje dwa pasma: VHF III (216 – 240 MHz) i L-band (1452 – 1467.5 MHz), standard DAB obejmuje natomiast częstotliwości od 30 do 3000 MHz
Odbiorniki i ich ceny
Odbiorniki cyfrowe mają w swojej ofercie tacy producenci, jak Blaupunkt, Clarion, Delphi, Grundig, JVC, Kenwood, Panasonic, Pioneer, Technisat, Technotrend czy Sony, ale (co może dziwić), na rynku jest obecnie jedynie około 20 modeli odbiorników. Produkowane są modele wolnostojące, odbiorniki samochodowe (najczęściej w postaci interfejsów dołączanych do innych radioodbiorników) jak i do zastosowań profesjonalnych. Ich ceny nadal wahają się od 500 do 1000 funtów brytyjskich, co czyni je niedostępnymi dla przeciętnego słuchacza. Są to najczęściej dość duże urządzenia, więc nie ma mowy o ich „przenośności”.
Digital One (miesiąc temu) ogłosił plany uruchomienia produkcji tanich odbiorników na szerszą skalę w oparciu o specjalizowane układy scalone. Radio takie ma kosztować mniej niż 100 funtów i jest szansa, że pierwsze modele pojawią się na rynku przed końcem roku.
Przyszłość
Należy zadać pytanie, czy istnienie radia cyfrowego będzie miało w przyszłości sens? Przy skali integracji osiąganej dziś przez odbiorniki DVB mogące odbierać również stacje radiowe z satelitarnych pakietów cyfrowych, pełnić funkcję terminali, czy też – w niezbyt odległej przyszłości – podręcznych komputerów może okazać się, że cyfrowe radio nie będzie potrzebne.
Problem jest o tyle duży, gdyż system telefonii komórkowej UMTS będzie miał wystarczająco duże możliwości, by pozwolić na przekaz dźwięku i nawet obrazu o dobrej jakości, a tym samym wyprzeć dublujący go wyspecjalizowany system DAB. Przyszłość pokaże – czy tak się stanie, a my tymczasem miejmy nadzieję, że i do nas zawita kiedyś DAB na dłużej i nie tylko do wybranych „mieszkańców Warszawy i okolic”.
Sygnał każdej stacji jest kodowany osobno na poziomie źródła, dodawana jest korekcja błędów. Wszystkie zakodowane sygnały są mieszane w MSC (Main Service Channel) wedle predefiniowanych ale modyfikowalnych ustawień multipleksera. Jego wyjście jest sprzężone z danymi kontrolnymi i danymi serwisów informacyjnych (Multiplex Control and Service information), które są przesyłane szybkim kanałem FIC. Oba sygnały trafiają do multipleksera transmisji (Transmission Multimplexer), na wyjściu którego pojawiają się gotowe do transmisji ramki danych. Z racji dużej ilości nośnych sygnału DAB, potrzebne jest jeszcze odpowiednie uformowanie sygnału w ODFM, dzielniku częstotliwości – multiplekserze. Dalej jest tor nadawczy, w którym następuje transpozycja na odpowiednie pasmo częstotliwości, wzmocnienie i emisja.
Rysunek 2 przedstawia schematyczny odbiornik DAB. Składowe sygnału są selekcjonowane w analogowym tunerze, z którego wyjścia korzysta demodulator OFDM i dekoder kanałów. Na tym poziomie eliminowane są wszystkie możliwe błędy transmisji. Informacje zawarte w FIC są przekazywane do interfejsu użytkownika, oraz zostają wykorzystane do regulacji parametrów odbiornika. Dane z MSC są podawane do dekodera audio odtwarzającego z danych cyfrowych lewy i prawy sygnał dźwiękowy, lub do dekodera danych (Packet Demux).