W sprawie zawartości i formy kwestionariusza zastosowanego w ankiecie dla użytkowników opisanej w niniejszym raporcie konsultowano się z następującymi osobami:
• André Richier, główny administrator, Komisja Europejska, Enterprise and Industry Directorate General (dyrektoriat generalny ds. przedsiębiorstw i przemysłu), Innovation Policy Directorate (dyrektoriat ds. polityki innowacyjnej), Technology for Innovation, ICT Industries and e-Business (jednostka ds. technologii innowacji, branż teleinformatycznych i e-biznesu)
• Graham Vickery, główny administrator, Information, Computer and Communications Policy Division (dział polityki w zakresie informacji, informatyki i telekomunikacji), Directorate for Science, Technology and Industry (dyrektoriat ds. nauki, techniki i przemysłu), OECD
• Desirée van Welsum, administrator, Information, Computer and Communications Policy Division (dział polityki w zakresie informacji, informatyki i telekomunikacji), Directorate for Science, Technology and Industry (dyrektoriat ds. nauki, techniki i przemysłu), OECD
• Grażyna Staniszewska, deputowana do Parlamentu Europejskiego, Komisja Rozwoju Regionalnego oraz Komisja Kultury i Edukacji
• Paolo Schgör, przewodniczący EUCIP (European Certification for Informatics Professionals), Product Development and Quality Board (Rada ds. Rozwoju produktów i jakości), Włochy
• Peter Strickx, dyrektor ds. technicznych, Fedict (Federale Overheidsdienst Informatie- en Communicatietechnologie), Belgia
• Stirling Wood, dyrektor ds. strategii dla sektorów informatyki, inżynierii, budownictwa i środowiska budowanego, Qualification and Curriculum Authority (QCA), Wielka Brytania
• Víctor M. Izquierdo Loyola, wicedyrektor generalny ds. przedsiębiorstw społeczeństwa informacyjnego, Ministerstwo Przemysłu, Turystyki i Handlu, Hiszpania
• dr Vladimir I. Drozhzhinov, przewodniczący Komitetu Koordynacyjnego, Centrum Kompetencyjne w zakresie e-administracji, Rosja
RAPORT
Pracownicy wykształceni w zakresie technologii sieciowych w Europie: Czy coraz większe braki wykwalifikowanej siły roboczej zmniejszą konkurencyjność na rynku globalnym?
Raport sporządzony na zlecenie: Cisco Systems
Marianne Kolding i Vladimír Kroa
Wrzesień 2005 r.
STRESZCZENIE
Niniejszy raport został oparty na wynikach ankiety obejmującej ponad 950 respondentów na szczeblu dyrektora ds. informatycznych, przeprowadzonej w 31 krajach Europy Zachodniej i Wschodniej, a także na własnym modelu kwalifikacji informatycznych opracowanym przez IDC. Wyniki raportu wskazują, że w przedsiębiorstwach i instytucjach mogą ponownie wystąpić narastające niedobory pracowników wykształconych w zakresie technologii sieciowych. Chociaż braki w tym zakresie okazały się mniejsze, niż przewidywano przed nadejściem okresu załamania koniunktury gospodarczej, to zapotrzebowanie na wykwalifikowanych specjalistów w zakresie technologii sieciowych w dalszym ciągu przekracza podaż. Daje się to zauważyć zwłaszcza w dziedzinie zabezpieczeń, a także w nowych obszarach rozwoju sieci, takich jak telefonia IP, bezpieczeństwo i bezprzewodowość. Kwalifikacje związane z tymi dziedzinami będziemy określać łącznie jako „wykształcenie w zakresie zaawansowanych technologii sieciowych”.
• Wykształcenie w zakresie technologii sieciowych. IDC szacuje, że rzeczywista liczba wykształconych w tym zakresie osób potrzebnych do wypełnienia luki wyniesie 160 tys. w roku 2005 i wzrośnie do ok. 500 tys. w roku 2008. Liczby te odpowiadają 8,1% całkowitego zapotrzebowania na takich specjalistów w roku 2005 i 15,8% całkowitego zapotrzebowania w roku 2008. Liczba wykwalifikowanych osób została wyznaczona z wykorzystaniem własnego modelu kwalifikacji opracowanego przez IDC, w którym liczba pracowników jest wyrażana w równoważnikach pełnych etatów. W powyższym oszacowaniu firma IDC założyła, że pracownicy poświęcają średnio 25% swojego czasu na działania związane z zaawansowanymi technologiami sieciowymi (patrz glosariusz pojęć związanych z kwalifikacjami, zamieszczony w dodatku).
• Łączne zapotrzebowanie na pracowników wykształconych w zakresie technologii sieciowych. IDC szacuje, że łączne niedobory osób z kwalifikacjami w zakresie technologii sieciowych wyniosą około 230 tys. w roku 2005 i wzrosną do 615 tys. w roku 2008. Liczby te odpowiadają 6% całkowitego zapotrzebowania na takich specjalistów w roku 2005 i 11,8% całkowitego zapotrzebowania w roku 2008. Podobnie jak poprzednio, oszacowanie to jest oparte na obliczeniach równoważników pełnych etatów oraz na założeniu, że każda osoba poświęca średnio 25% swojego czasu na pracę z technologią sieciową.
• Aplikacje, biznes i zestawy różnych kwalifikacji to zagadnienia, które zdaniem ponad 50% respondentów będą w przyszłości coraz bardziej istotne, ustępując pod względem ważności tylko problemom z kwalifikacjami w zakresie zaawansowanych technologii. Wynik ten wyraźnie wskazuje, że technologia sieciowa nabiera coraz większego znaczenia jako platforma pomocnicza dla aplikacji biznesowych i związanych z nimi procesów gospodarczych, natomiast w coraz mniejszym stopniu jest postrzegana jako całkowicie oddzielne i wyraźnie wyodrębnione środowisko.
• IDC szacuje, że niedobór wykwalifikowanych pracowników w całej Unii Europejskiej wyniesie 120 tys. w roku 2005 i wzrośnie do ok. 350 tys. w roku 2008, co w kategoriach procentowych oznacza niedobór na poziomie 7,1% w roku 2005% oraz 13,9% w roku 2008. Powyższe oszacowania są, jak poprzednio, oparte na obliczeniach równoważników pełnych etatów oraz na założeniu, że na działania związane z technologią sieciową pracownicy poświęcają średnio 25% swego czasu pracy.
• W krajach Europy Środkowej i Wschodniej niedobór osób wykształconych w zakresie technologii sieciowych jest stosunkowo duży. Na przykład w roku 2005 niedobór specjalistów w zakresie zaawansowanych technologii osiągnie 11,5% w porównaniu z 7,1% dla całej UE. W krajach tych w roku 2008 wystąpi także największe zapotrzebowanie na zaawansowane technologie sieciowe. Może być zatem niezbędne podjęcie działań mających na celu uniknięcie sytuacji, w której brak osób wykształconych w zakresie technologii sieciowych zahamuje wdrażanie nowych technologii. Jednak przyczyna tych zjawisk nie leży w samych technologiach. Jak zostanie wykazane w dalszej części niniejszego raportu, przyczyna ta wiąże się z powszechnym uznaniem coraz istotniejszej roli, jaką odgrywają technologie sieciowe przy wspomaganiu procesów gospodarczych. Istnieje bardzo realne ryzyko, że brak dostatecznej liczby osób z kwalifikacjami pozwalającymi na implementowanie zaawansowanych rozwiązań sieciowych wpłynie negatywnie na efektywność i konkurencyjność przedsiębiorstw, a być może także na rozwój gospodarczy.
• W krajach Europy Zachodniej występuje obecnie stosunkowo mały niedobór osób z kwalifikacjami w zakresie technologii sieciowych, ale do roku 2008 wystąpi tam rosnące zapotrzebowanie na zaawansowane rozwiązania sieciowe. Kraje te powinny szybko uruchomić swoje możliwości wprowadzenia na rynek nowych osób wykształconych w zakresie technologii sieciowych, gdyż w przeciwnym razie wkrótce może wystąpić niedobór tego rodzaju specjalistów. Podobnie jak w poprzednio omawianej grupie krajów, problem ten — o ile nie zostanie pomyślnie rozwiązany — może negatywnie wpłynąć na rozwój gospodarczy i konkurencyjność przedsiębiorstw.
• Zmieniająca się rola sieci. 89% respondentów uważa, że znaczenie sieci w ich przedsiębiorstwie lub instytucji wzrośnie w przyszłości. Wynik ten wykazuje niewielką zmienność w zależności od branży, wielkości organizacji i regionu.
• Certyfikaty potwierdzające kwalifikacje są uznawane za istotne przez 72% europejskich przedsiębiorstw i instytucji, zwłaszcza w momencie rekrutacji. Dotyczy to w szczególności instytucji sektora publicznego.
• Przyjęta przez Unię Europejską zrewidowana Strategia Lizbońska oraz inicjatywa i2010, ogłoszone (odpowiednio) w marcu i czerwcu 2005 r., mają na celu zwiększenie konkurencyjności oraz podniesienie poziomów produktywności i tempa rozwoju gospodarczego dzięki zastosowaniu teleinformatyki. Skutki tych inicjatyw nie zostały jeszcze uwzględnione w naszym modelu kwalifikacji, w związku z czym pojawia się kluczowe pytanie: w jaki sposób Europa zapewni realizację zaleceń Europejskiego Forum E-umiejętności oraz zaspokoi zapotrzebowanie na osoby z odpowiednimi kwalifikacjami do wdrożenia Strategii Lizbońskiej?
METODYKA
Niniejszy raport zawiera wyniki specjalnego badania, przeprowadzonego przez IDC na zlecenie Cisco, dotyczącego popytu oraz podaży osób wykształconych w zakresie technologii sieciowych w 31 krajach Europy Zachodniej i Wschodniej w latach 2004-2008. Badaniem objęto zarówno osoby z wykształceniem w zakresie ogólnych technologii sieciowych, jak i zaawansowanych technologii sieciowych (np. telefoni IP, sieci bezprzewodowych, bezpieczeństwa sieci). Badanie przeprowadzono w następujących krajach:
• Stare kraje członkowskie UE: Austria, Belgia, Dania, Finlandia, Francja, Niemcy, Grecja, Irlandia, Włochy, Holandia, Portugalia, Hiszpania, Szwecja, Wielka Brytania.
• Kraje EFTA: Norwegia i Szwajcaria
• Nowe kraje członkowskie UE: Czechy, Cypr, Estonia, Węgry, Łotwa, Litwa, Polska, Słowacja, Słowenia.
• Kraje Europy Wschodniej niebędące członkami UE: Bułgaria, Chorwacja, Rumunia, Rosja, Turcja, Ukraina.
Przy opracowaniu tego raportu korzystaliśmy z wyników szeroko zakrojonej ankiety przeprowadzonej wśród użytkowników w okresie od marca do maja 2005 r. Na jej podstawie sformułowaliśmy prognozy dotyczące przyszłych problemów związanych z wykorzystaniem i rozwojem pracowników wykształconych w zakresie technologii sieciowych oraz rolą sieci w europejskich przedsiębiorstwach i instytucjach. W ramach badania przeprowadzono ponad 950 wywiadów telefonicznych z respondentami szczebla dyrektora ds. informatycznych z następujących sektorów branżowych: administracja publiczna, telekomunikacja, służba zdrowia, oświata oraz przedsiębiorstwa. Respondenci reprezentowali przedsiębiorstwa i instytucje różnych wielkości, przy czym 36% z nich pochodziło z organizacji zatrudniających ponad 1000 pracowników. Liczba pozostałych respondentów była równo rozłożona między poszczególne kategorie mniejszych (w sensie liczby pracowników) organizacji. Oprócz tego przeprowadzono szereg bezpośrednich wywiadów z międzynarodowymi i krajowymi usługodawcami teleinformatycznymi.
Dane zebrane w ramach ankiety zostały użyte do zasilenia opracowanego przez IDC modelu kwalifikacji, który poza tym uwzględnia różne czynniki ekonomiczne i statystyczne, w tym produkt krajowy brutto, stopę bezrobocia, szacowaną liczbę pracowników informatycznych, dane o rekrutacji do szkół oraz tempo wzrostu populacji. Informacje te pochodzą z takich źródeł jak Eurostat, OECD, Międzynarodowa Organizacja Pracy, krajowe urzędy statystyczne oraz EITO. Wykorzystano również własne prognozy IDC dotyczące rynku technologii i usług.
