Badania przeprowadzone na zlecenie ING Życie przez Instytut MillwardBrown SMG/KRC pokazują, jak polskie społeczeństwo rozumie postawy odpowiedzialności w życiu codziennym oraz to, jak przekładają się one na postawę bycia odpowiedzialnym w finansach. Raport „Sztuka odpowiedzialności” prezentuje wyniki badań ilościowych i jakościowych przeprowadzonych na reprezentatywnej próbie Polaków.
Jak twierdzi 83 proc. badanych – Polacy czują się odpowiedzialni finansowo. Dla większości społeczeństwa stwierdzenie to wiąże się przede wszystkim z zarabianiem pieniędzy i mądrym zarządzaniem budżetem domowym, czyli m.in. planowaniem przyszłych wydatków np. na emeryturze, ale i zabezpieczeniu rodziny na okoliczność wypadku czy niespodziewanej choroby. Zauważalne są różnice w definiowaniu odpowiedzialności finansowej przez kobiety i mężczyzn.
Badania pokazały, że kobiety i mężczyźni w podobny sposób odpowiadają na pytania dotyczące zarabiania i wydawania pieniędzy. W tym zakresie panuje równouprawnienie płci. 3/4 respondentów (76 proc.) wskazało, że kobiety są tak samo odpowiedzialne za zarabianie pieniędzy jak mężczyźni. To kobiety są na polskim rynku konsumentkami największej ilości dóbr i usług, fakt ten jednak nie zwalnia ich z rozsądnego wydawania pieniędzy. 78 proc. badanych stwierdziło, że na kobietach spoczywa taka sama odpowiedzialność za rozsądne wydawanie pieniędzy jak na mężczyznach. Co warte podkreślenia, Polacy deklarują, że w życiu codziennym odpowiedzialność kobiety i mężczyzny jest podobna, ale zapewnienie środków finansowych rodzinie, pozostaje najważniejszym przejawem męskiej odpowiedzialności.
Odpowiedzialność jest cechą, do której dążą Polacy. 67 proc. pytanych wolałoby być osobą biedną i odpowiedzialną, jednak co 5 osoba zdecydowałaby się być bogata i nieodpowiedzialna, a 13 proc. respondentów nie potrafiło powiedzieć, którą opcję wybiera. Co świadczy o odpowiedzialnych zachowaniach i decyzjach finansowych polskiego społeczeństwa? Respondenci mieli problem z wskazaniem konkretnych działań. Co 5 osoba mówiąca, że jest odpowiedzialna finansowo, nie potrafiła określić, w jakich zachowaniach to się przejawia. 32 proc. badanych wskazywała, że przykładem takich działań jest np. planowanie i kontrolowanie wydatków, dla 17 proc. osób jest to zarabianie na potrzeby swojej rodziny i życie codzienne – rachunki, zakupy. Zdaniem ponad 80 proc. Polaków odpowiedzialny człowiek powinien posiadać ubezpieczenie na życie. Jednocześnie jedynie co piąty posiada indywidualną polisę na życie. Okazuje się, że pomimo, że doceniamy posiadanie ubezpieczenia, to jednak znajdujemy wymówki, aby z niego nie korzystać. Do najczęściej wymienianych powodów nieposiadania ubezpieczenia na życie należy brak refleksji. Może to wynikać z faktu, że Polacy nie lubią myśleć o trudnych tematach wiążących się z chorobą lub śmiercią.
Badania pokazują, że polskie społeczeństwo czuje się i chce być odpowiedzialnie. Pomiędzy deklaracjami a rzeczywistymi zachowaniami występuje jednak rozdźwięk, zwłaszcza w sferze finansów. Polacy i Polki przyznają się do nierozważnych zachowań finansowych. Co 5 badana osoba (21 proc.) wskazała, że zdarzają się jej impulsywne, niepotrzebne zakupy. Znacznie mniej osób przyznaje się do życia ponad stan i trwonienia pieniędzy – (6 proc.). Z kolei 5 proc. respondentów za nieodpowiedzialne zachowanie uważa rozrzutność, a 4 proc. niepłacenie rachunków i rat kredytów, pożyczek. Ponadto 40 proc. badanych, zamiast odkładać pieniądze, woli przeznaczać je na konsumpcję, argumentując to tym, że nigdy i tak nie wiadomo, co się stanie.
Reprezentowanie takiej postawy przez polskie społeczeństwo może być wynikiem niskiej świadomości w zakresie odpowiedzialności finansowej. Konieczna jest edukacja w tym zakresie. Tak jak Polacy nauczyli się korzystać z wielu dóbr i usług oferowanych na rynku, podobnie mogą nabyć umiejętności podejmowania odpowiedzialnych decyzji finansowych.
Badanie prowadzone było etapowo. Najpierw prowadzone były pogłębione badania jakościowe (tzw. fokusy – FGI oraz wywiady indywidualne – IDI). W badaniu udział wzięli mieszkańcy trzech miast: Warszawy, Katowic i Radomia, w wieku 25-50 lat. Łącznie przeprowadzono 8 fokusów i 12 wywiadów indywidualnych. Następnie przeprowadzono sondaż telefoniczny na ogólnopolskiej próbie reprezentatywnej w wieku 25-50 lat, o liczebności 1000 osób.
