działaczy walczących z problemem otyłości, to nadal proponują wysokokaloryczne dania w innych częściach świata i zdobywają nowe pokolenie klientów w krajach o rynkach wschodzących. W efekcie, ich docelowi klienci, często należący do rosnącej klasy średniej i prowadzący siedzący tryb życia, zaczynają przybierać na wadze.
Z powodu jedzenia mniejszej liczby posiłków przygotowywanych w domu, za to więcej żywności przetworzonej popijanej słodkimi napojami, przeciętny Meksykanin, Brazylijczyk i Chilijczyk tyje szybciej niż wynosi światowa średnia przybierania na wadze, jak wynika z indeksu otyłości opracowanego przez Bloomberg. Tyją szybciej również kobiety, z wyjątkiem Brazylijek, które utrzymują się w średniej światowej. We wszystkich trzech krajach fast foody są stosunkowo nowym zjawiskiem.
Obecna inwazja z zagranicy w pewien sposób przypomina tę sprzed 300 lat, kiedy konkwistadorzy przywieźli ze sobą ospę i odrę rdzennym cywilizacjom Ameryki Środkowej i Południowej, powiedział Tim Lobstein, dyrektor ds. polityki i programów Międzynarodowego Stowarzyszenia dla Studiów nad Otyłością (International Association for the Study of Obesity) w Londynie.
– Dzisiejszy odpowiednik to ogromne ponadnarodowe korporacje, również wkraczające na te odległe obszary i przynoszące ze sobą choroby niezakaźne, takie jak otyłość, cukrzyca i choroby serca – powiedział Lobstein.
Wzrost liczby zachorowań, rosnące koszty opieki medycznej i obawa przed otyłością dzieci mogą zmusić firmy żywnościowe do zmiany praktyk za granicą i do wejścia na nowe rynki w celu uzyskania pożądanego wzrostu. Już w tej chwili ustawodawcy w Brazylii rozważają wprowadzenie ograniczeń w sprzedaży produktów firm działających na rynku fast foodów.
Od czasu otwarcia w Meksyku pierwszego amerykańskiego fast foodu w 1985 do 2010 roku mężczyźni utyli średnio ponad 6,8 kilogramów, a kobiety ponad 8,6 kilogramów, jak wynika z badań przeprowadzonych przez Bloomberg. W Chile, od chwili otwarcia pierwszej sieci fast foodów w 1989 roku, mężczyźni utyli średnio 6,3 kilogramów, natomiast waga kobiet wzrosła o 8,1 kilogramów.
Są to wyniki wyższe, niż wynosi średnia światowa. Z danych wynika, że w ciągu 30 lat do końca 2010 roku waga mężczyzn wzrosła średnio o 4,9 kilogramy, a kobiet o 4,5 kilogramy..
Problemy zdrowotne związane ze zmianą diety i stylu życia zostały dobrze udokumentowane. W 2008 roku (z którego pochodzą najnowsze dane Światowej Organizacji Zdrowia) w Brazylii i Meksyku liczba zgonów z powodu chorób sercowo-naczyniowych i cukrzycy przewyższyła liczbę zgonów w Stanach Zjednoczonych. Zaraz za tymi krajami jest Chile, gdzie liczba zgonów była podobna jak w Stanach Zjednoczonych.
Choroby te zaczęły też dotykać kraje azjatyckie, ale tu wskaźnik otyłości jest niższy. W Chinach, gdzie Yum ma ponad 5200 punktów, wskaźnik zachorowań na cukrzycę będzie do 2030 roku wyższy niż w Stanach Zjednoczonych, jak wynika z danych Federacji Diabetologicznej w Brukseli. KFC, który sprzedaje w Chinach kanapki ze smażoną kiełbasą i kurczaka panierowanego w płatkach kukurydzianych, rozszerza działalność na mniejsze miasta w krajach azjatyckich.
– Nauka jednoznacznie łączy jedzenie z otyłością – powiedziała Margo Wootan, dyrektor ds. polityki żywieniowej organizacji konsumenckiej Center for Science in the Public Interest w Waszyngtonie. – Restauracje muszą sobie uświadomić, że jedzenie poza domem to ważny element diety i mają tu do odegrania istotną rolę.
Nie tylko firmy fast foodowe są odpowiedzialne, uważa Michael Schaefer, szef międzynarodowego działu badania usług żywieniowych Euromonitor International w Chicago. Jego zdaniem ludzie jedzą więcej przetworzonej i paczkowanej żywności ze sklepów spożywczych i przenoszą się do miast, gdzie prowadzą intensywny tryb życia i nie mają czasu na ćwiczenia.
– Dzięki temu, że są tak rozpoznawalne, nie dziwi, że sieci fast foodów są kojarzone z tymi zjawiskami – powiedział Schaefer. – Ale to nie jedyny czynnik.
Firmy wskazują na inne czynniki wpływające na dietę.
„Przeciętny klient McDonald’s przychodzi do nas dwa, trzy razy w miesiącu, tak więc większość posiłków zjada gdzie indziej” napisała w e-mailu Becca Hary, rzeczniczka McDonald’s.
Amerykańskie sieci fast foodów w latach 1980. i 1990. przyspieszyły ekspansję za granicą, ponieważ krajowe rynki były coraz bardziej nasycone. Recesja, jaka zakończyła się w 2009 roku spowodowała zwiększenie liczby nowo otwartych punktów za granicą, głównie w krajach o rynkach wschodzących z rosnącą klasą średnią. Yum uzyskuje około trzy czwarte dochodu spoza Stanów Zjednoczonych, a McDonald’s ponad 60 procent.
Tanie, wysokokaloryczne jedzenie i strategia reklamowa nastawiona na wykreowanie stałych klientów, która tak dobrze sprawdziła się w Stanach Zjednoczonych, okazała się skuteczna również za granicą. W Chile, w menu McDonald’s znajduje się między innymi kanapka z podwójnym kotletem wołowym (949 kalorii), trzy serowe pierożki (357 kalorii), a także kawa mrożona z czekoladowymi ciasteczkami.
Sześcioletni syn Andrei Xavier jest nowym brazylijskim entuzjastą fast foodów.
– Gdyby mógł, jadałby tu codziennie, nudzi o to przez cały tydzień – powiedziała 34-letnia pokojówka podczas rozmowy w punkcie McDonald’s w Rio de Janeiro. – Zawsze ogląda reklamę telewizyjną i kiedy widzi chłopców dostających Happy Meals od razu chce tu iść.
Restauracja w Rio de Janeiro była udekorowana balonami w kształcie zwierząt, motylami i maskami królików. Na ścianie wisiał plakat reklamujący widowisko na żywo Ronalda McDonalda.
Yum zatrudniła ostatnio dyrektora do otwarcia przedstawicielstwa w Sao Paulo i przyspieszenia rozwoju firmy poza jej 100 restauracji w najliczniej zamieszkanym kraju Ameryki Południowej, gdzie firmowa sieć KFC sprzedaje fasolę, podwójnego burgera z kurczakiem i lody czekoladowe polane syropem. Muktesh Pant, szef międzynarodowych operacji Yum z siedzibą w Louisville w stanie Kentucky powiedział, że w Brazylii firma widzi „wielkie możliwości”.
Sieci serwujące pizzę również rozszerzają swoją obecność na Amerykę Środkową i Południową. Domino’s, która ma więcej restauracji za granicą niż w kraju, jest największą amerykańską marką w Meksyku z 19-procentowym udziałem w rynku, jak wynika z danych opracowanych przez Bloomberg. Firma z siedzibą w Ann Arbor w stanie Michigan sprzedaje pizzę, skrzydełka kurczaka i bagietki z pieczoną szynką, a na deser proponuje herbatniki cynamonowe.
Domino’s, która na koniec ubiegłego roku miała na świecie 5327 restauracji, a w Stanach Zjednoczonych 4928, bez trudu jest w stanie otworzyć kolejne 2700 na swoich 10 najbardziej rozwiniętych międzynarodowych rynkach, powiedział prezes J. Patrick Doyle podczas odbywającej się w ubiegłym miesiącu konferencji z inwestorami.
– Minie wiele czasu nim osiągniemy pułap możliwości rozwoju za granicą – powiedział.
Oprócz Ameryki Południowej i Środkowej sieci fast foodów koncentrowały swoją uwagę na Południowo-Wschodniej Azji i Indiach. Następna pewnie będzie Afryka. KFC, która ma 700 restauracji w Republice Południowej Afryki, rozszerza działalność na Lesotho, Namibię i Zambię. Domino’s otwiera restauracje w Nigerii i Macedonii, a Yum poinformowała, że zamierza przyspieszyć rozwój swoich sieci Pizza Hut i Taco Bell w Republice Południowej Afryki.
Jednak sieci fast foodów mogą napotkać sprzeciw organów ds. zdrowia publicznego. Brazylia, gdzie w latach 1980-2010 mężczyźni utyli średnio o 8,6 kilogramów, rozważa wprowadzenie przepisów zakazujących dołączania zabawek do posiłków dla dzieci w restauracjach.
– Takie przepisy muszą zostać wprowadzone – powiedział w rozmowie telefonicznej Fabio da Silva Gomes, przedstawiciel krajowego instytutu do walki z rakiem przy brazylijskim ministerstwie zdrowia. – Dzieci ciągną do sieci fast foodów po zabawki i uzależniają się od smakującego im jedzenia.
Firmy już zostały zmuszone do przeprowadzenia zmian w menu i metodach działania na terenie Stanów Zjednoczonych. McDonald’s, największa pod względem sprzedaży sieć na świecie, zacznie pod koniec kwietnia sprzedawać kanapki śniadaniowe z jajkiem liczące jedynie 250 kalorii. Burger King Worldwide Inc. zaczął sprzedawać w marcu kanapki wegetariańskie.
W 2011 roku McDonald’s zaczął dokładać do Happy Meals plasterki jabłka i zmniejszył w nich porcje frytek obniżając zawartość kalorii o 20 procent. Sieć została też zmuszona przez władze miasta San Francisco do zaprzestania włączania zabawek do zestawów.
W Ameryce Łacińskiej McDonald’s obniżył o 10 procent zawartość sodu w posiłkach dla dzieci zawierających mniej niż 600 kalorii, powiedziała rzeczniczka firmy.
„Uważamy, że żywność każdego rodzaju może być częścią zbilansowanej diety w połączeniu z odpowiednimi ćwiczeniami – napisała w e-mailu Virginia Ferguson, rzeczniczka Yum. – KFC wykorzystuje oleje jadalne wolne od tłuszczów trans i oferuje w Ameryce Łacińskiej dania o niższej kaloryczności i mniejszej zawartości tłuszczu.
– Pizzy nie jada się codziennie, to danie jedzone dla przyjemności – powiedział Tim McIntyre, rzecznik Domino’s. – Klienci mają pełną kontrolę nad tym, na ile mogą sobie pozwolić, ponieważ sami wybierają ciasto i dodatki, a także ilość sera.
Amerykańscy klienci będą mieli wiele do zrobienia, żeby odrobić szkody poczynione w ciągu ostatnich kilku dekad. Średni wzrost wagi amerykańskich mężczyzn w latach 1980-2010 to 8,6 kilogramów, a kobiet to 8,1 kilogramów i jest to najszybszy przyrost wagi na świecie.
Leslie Patton
