jej wizerunek zostanie wykorzystany, w szczególności powinna zostać poinformowana o formie, miejscu, czasie oraz celu publikacji.
Wyrażenie zgody na rozpowszechnianie wizerunku przez osobę na nim przedstawioną stanowi jeden z podstawowych warunków tego, aby działanie to było dozwolone. Konieczność uzyskania zgody stanowi zasadę, od której istnieją dwa wyjątki. Zezwolenie nie jest wymagane po pierwsze, przy rozpowszechnianiu wizerunku osoby powszechnie znanej, jeżeli wykonano go w związku z pełnieniem przez osobę tę funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych. Druga grupa wyjątków to przypadki, w których rozpowszechniany jest wizerunek osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.
Zezwolenie na rozpowszechnianie wizerunku może być co wyrażane w dowolnej formie. W razie sytuacji konfliktowej jednakże, gdy sprawa trafi do sądu, to na podmiocie rozpowszechniającym wizerunek będzie ciążyła konieczność udowodnienia, zarówno tego że w ogóle uzyskał zgodę, jak i tego w jakim zakresie została mu ona udzielona. Dlatego też dla celów dowodowych warto zawsze starać się o otrzymanie zgody na piśmie. Podobną ostrożność należy zachować pracując z tzw. profesjonalnym modelem, który otrzymuje pieniądze za pozowanie. Przystąpienie do pozowania zgodnie z przepisami ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych uważa się za rodzaj domniemanego wyrażenia zgody. Domniemanie to jednak dotyczy wyłącznie faktu udzielenia zgody. W związku z tym w sytuacji sporu co do zakresu zezwolenia, to podmiot rozpowszechniający będzie musiał wykazać, że osoba pozująca miała świadomość, gdzie i w jakim calu zostanie opublikowany jej wizerunek, co może rodzić pewne trudności.
Abstrakcyjna zgoda w postaci oświadczenia „Zgadzam się na rozpowszechnianie wizerunku” może okazać się mało przydatna. Taką tezę w jednoznaczny sposób potwierdzają wyroki sądowe zapadłe w ostatnich latach. Ponadto warto dodać, iż w razie trudności z określeniem zakresu udzielonej zgody na wykorzystanie wizerunku, zezwolenie będzie zawsze interpretowane w sposób zwężający, korzystny dla osoby portretowanej.
Należy pamiętać, że bardzo ważna jest świadomość pozującego, co do celu publikacji w jakiej jego zdjęcie ma być zamieszczone, w szczególności jeżeli ma być one wykorzystane w reklamie. Tytułem przykładu warto przywołać sprawę sądową sprzed kilku lat. Otóż fotoreporterka jednego z miesięczników zrobiła kilka zdjęć powodom podczas ich spaceru w parku. Osoby portretowane zostały poinformowane, że fotografie te będą stanowić ilustrację artykułu o emerytach i wyrazili na to zgodę. Stało się jednak inaczej, zdjęcia zostały, co prawda opublikowane w tym czasopiśmie, lecz zamieszczono je w materiale reklamującym ubezpieczenia na życie. Wobec braku świadomości osób pozujących, że ich zdjęcia zostaną wykorzystane w materiale reklamowym, pomimo wyrażenia zgody co do miejsca i czasu publikacji, sąd uznał, iż działanie wydawcy było bezprawne.
W związku z koniecznością wykazania się przez rozpowszechniającego wizerunek zgodą udzieloną w sposób określony powyżej i spoczywającej na nim z tego tytułu odpowiedzialności należy wykazywać się dużą ostrożnością korzystając z fotografii znajdujących się w tzw. bankach zdjęć. Warto pamiętać, że to na podmiocie rozpowszechniającym wizerunek będzie ciążyć odpowiedzialność, gdy osoba ukazana na zdjęciu wysunie roszczenia argumentując się, że jej wizerunek został wykorzystany w sposób przekraczający zezwolenie, którego udzieliła. I znów w razie konfliktu w najciężej sytuacji będzie podmiot wykorzystujący wizerunek danej osoby dla celów reklamowych. Oczywiście możliwe jest korzystanie z tzw. roszczeń regresowych wobec banków zdjęć, ale może się też okazać, że regulamin, który zaakceptowaliśmy kupując zdjęcie tak daleko wyłącza odpowiedzialność sprzedawcy, że działanie takie będzie bezcelowe. Jeżeli chodzi o banki zdjęć trzeba też zwrócić uwagę na to, iż fotografie w nich sprzedawane są pogrupowane w sposób tematyczny. Z jednej strony ułatwia to ich wyszukiwanie, z drugiej jednak strony wydaje się, że należy z tego domniemywać, iż osoba pozująca zgodziła się na rozpowszechnianie jej wizerunku wyłącznie w takim właśnie kontekście tematycznym. W związku z tym wykorzystanie na przykład zdjęcia przedstawiającego badanie kobiety u lekarza dla ilustracji artykułu prasowego o tematyce erotycznej będzie działaniem bezprawnym.
Konkludując, korzystając z wizerunku dla zabezpieczenia własnych interesów zawsze warto uzyskiwać od osoby ukazanej na zdjęciu szczegółową zgodę na piśmie, określając w możliwie najbardziej szczegółowy sposób okoliczności przyszłej publikacji. Trzeba bowiem uważać, aby kierując się chęcią uzyskania większych możliwości korzystania z wizerunku, nie uzyskać zgody tak ogólnej, że po prostu nieważnej.
Natalia Bartsch
Autor jest aplikantem adwokackim, prawnikiem w kancelarii Leśnodorski, Ślusarek i Wspólnicy.
