Czym różni się loteria promocyjna od konkursu?
Loteria promocyjna jest „grą losową” i zarazem „grą hazardową” w rozumieniu ustawy z dnia 19 listopada 2009 roku o grach hazardowych. W konsekwencji, została ona poddana nadzorowi organów państwa, co przejawia się m.in. szczególną procedurą uzyskiwania zezwoleń na jej urządzenie. Z kolei konkurs stanowi w świetle prawa tzw. „przyrzeczenie publiczne” uregulowane w przepisach kodeksu cywilnego. W przypadku konkursu ustawodawca nie przewiduje szczególnie sformalizowanych procedur związanych z jego przeprowadzeniem.
Organizacja loterii promocyjnej wymaga spełnienia szeregu, przewidzianych w prawie, obowiązków. Po pierwsze organizator loterii musi uzyskać zezwolenie właściwego dyrektora izby celnej na samo jej urządzenie. W tym celu organizator powinien m.in. przygotować stosowny regulamin, a także uzyskać gwarancje bankowe zabezpieczające wypłatę nagród. Dodatkowo, Organizator jest zobowiązany przedstawić szereg zaświadczeń i innych dokumentów, w tym dokumenty potwierdzające legalność źródeł pochodzenia środków finansowych przeznaczonych na organizację loterii promocyjnej oraz spełnić inne wymagania wynikające z obowiązujących przepisów i często ich interpretacji przyjętych przez organ.
Postępowanie w sprawie wydania zezwolenia na urządzenie loterii promocyjnej może, zgodnie z ustawą, trwać nawet do 2 miesięcy. co sprawia, że tę akcję warto zaplanować ze stosunkowo dużym wyprzedzeniem. Warto też zaznaczyć, że przeprowadzenie loterii promocyjnej wymaga większych nakładów finansowych niż przeprowadzenie konkursu.
Z drugiej strony ogromną zaletą loterii promocyjnej jest jej losowy charakter, co powoduje że aby uczestniczyć w niej i wygrać nagrodę wystarczy poprzestać na wysłaniu zgłoszenia. Ta cecha powoduje, że loteria promocyjna jest często znacznie bardziej atrakcyjna dla konsumenta niż konkurs wymagający z jego strony pewnego wysiłku i zaangażowania np. wykonania zadania konkursowego, udziału w rywalizacji. Loterie minimalizują również możliwość otrzymywania nagród przez tzw. zawodowych graczy, którzy z uwagi na ryzyko związane z losowym charakterem loterii swoją działalność koncentrują na udziale w konkursach. Losowość eliminuje, a co najmniej znaczenie zmniejsza również możliwość stosowania nieuczciwych metod przez uczestników.
Konkurs jest łatwiejszy w organizacji, przynajmniej z uwagi na obowiązujące wymogi prawne. Ogólnie rzec biorąc, organizator akcji tego typu jest zobowiązany jedynie do: wskazania nagrody, czynności jaką należy wykonać aby tę nagrodę otrzymać oraz terminu, w którym czynność ta powinna zostać wykonana. Pomimo tego, głównie w celu ochrony organizatora, regulaminy konkursów są znacznie bardziej rozbudowane i obejmują dodatkowo bardzo szczegółowo opisany mechanizm konkursu, kwestie odpowiedzialności, reklamacji czy też np. praw autorskich do dzieł konkursowych. W przeciwieństwie jednak do loterii promocyjnych organizowanie i prowadzenie konkursów nie jest poddane kontroli organów państwa i nie wymaga zezwoleń, dzięki czemu przygotowanie konkursu możliwe jest w stosunkowo krótkim czasie.
Jak wynika z powyższego, decyzja organizatora o zamiarze urządzenia konkursu lub loterii promocyjnej będzie rodzić bardzo istotne konsekwencje finansowe, organizacyjne (w tym czasowe) oraz prawne. Z powyższych względów mechanizm akcji należy opracować w taki sposób aby nie było wątpliwości, czy dana akcja promocyjna jest konkursem czy loterią. To właśnie mechanizm akcji, a nie np. jej nazwa, będzie bowiem rozstrzygać o charakterze prawnym akcji. Z kolei, przykładowo uznanie przez właściwy organ za grę losową akcji zorganizowanej jako konkurs, może wiązać się z poważnymi, także prawno-karnymi, konsekwencjami dla jej organizatora.
Jak odróżnić czy przygotowana przez nas akcja promocyjna jest konkursem czy loterią promocyjną?
O tym czy dana akcja promocyjna jest loterią promocyjną czy konkursem de facto rozstrzyga sposób wyłaniania zwycięzców. W przypadku loterii o wygranej decydować będzie los, w przypadku konkursu konkretne działania podjęte przez uczestnika. Można zatem powiedzieć, że podstawowa różnica pomiędzy loteria a konkursem sprowadza się do kryterium losowości.
W loterii promocyjnej (grze losowej, hazardowej) wygrana, jak wskazuje ustawa, „jest zależna w szczególności od przypadku”. Oznacza to, że nagrodę w takiej grze otrzymuje się wskutek „pomyślnego zrządzenia losu”, niezależnie od jakości wykonania danej czynności lub zadania, czy też oceny organizatora lub innych osób. Książkowym przykładem loterii promocyjnej jest gra, w której uczestnicy wysyłają losy/zgłoszenia, a następnie z puli wszystkich zgłoszeń losowane są te, które uprawniają do odbioru nagrody. Oczywiście znane są również inne postacie akcji promocyjnych, które uznaje się za loterie promocyjne – są to m.in.: loterie „zdrapkowe” czy też polegające na umieszczaniu pieniędzy lub innych „drobnych” nagród w promocyjnych opakowaniach produktów.
Konkursem jest natomiast akcja, w ramach której uczestnik musi wykonać jakieś zadanie przykładowo przygotować określoną pracę (namalować obraz, zrobić zdjęcie) lub wykonać czynność (np. najszybciej przebiec określony dystans), a organizator ocenia, który z uczestników zwyciężył. Ocena może być dokonywana swobodnie np. wybór najładniejszej fotografii lub na podstawie, określonych kryteriów np.: „kto pierwszy (…)”. W każdej z tych sytuacji rozstrzygające znaczenie ma jednak rywalizacja pomiędzy uczestnikami i właśnie ten element należy uznać za cechę charakterystyczną konkursu..
Wątpliwości mogą powstawać przy mechanizmach o charakterze mieszanym np. gdy spośród wylosowanych osób wygrywa taka, która najlepiej odpowie na określone pytania czy też gdy w pierwszej turze akcja ma charakter rywalizacji, a następnie w drugim etapie losuje się zwycięzców. W takich sytuacjach akcje uznaje się za gry losowe (hazardowe). W orzecznictwie sądów przeważa bowiem pogląd, że dla uznania gry za losową (hazardową) wystarczające jest aby co najmniej jeden z elementów prowadzących do zwycięstwa np. jeden z etapów miał charakter losowy i w konsekwencji wynik całej gry zależał od przypadku. W podobnych sytuacjach sąd/organ badał przede wszystkim czy element losowy ma znaczenie, najczęściej bezpośrednie, dla wyłonienia przyszłego zwycięzcy.
W praktyce, przy niekiedy bardzo skomplikowanych mechanizmach akcji promocyjnych, ocena czy stanowią one konkursy czy też są grami losowymi (hazardowymi) może wywoływać wiele wątpliwości i wymaga indywidualnej analizy każdego przypadku.
W razie poważnych wątpliwości organizator może zwrócić się do Ministra Finansów o rozstrzygnięcie w formie decyzji czy przedstawiona gra ma charakter losowy czy też nie, a więc czy podpada pod ustawę o grach hazardowych i przewidziane w niej rygory. Wadą takiego rozwiązania jest jednak to, że na decyzję Ministra trzeba czekać, co może okazać się niemożliwe z punktu widzenia planów organizatora akcji.
Na zakończenie należy jeszcze raz podkreślić, że nie należy bagatelizować znaczenia jakie ma zakwalifikowane danej akcji promocyjnej jako loterii promocyjnej lub konkursu. Prowadzenie loterii promocyjnej niezgodnie z prawem (np. bez zezwolenia) zagrożone jest bowiem nie tylko konsekwencjami administracyjno-prawnymi ale także sankcjami określonymi w kodeksie karnym skarbowym.
Wiktor Rainka, Leśnodorski, Ślusarek i Wspólnicy
